Γκρίνεβαλντ, Ματίας

(Matthias Grunewald, Βίρτσμπουργκ περ. 1475 – Χαλ 1528). Καλλιτεχνικό ψευδώνυμο τουΓερμανού ζωγράφου Ματίας Γκότχαρτ-Νάιτχαρτ (Gothart-Neithart). Ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν για τη ζωή του. Το πρώτο βεβαιωμένο έργο του, που χρονολογείται στο 1503, είναι Ο Εμπαιγμός του Χριστού (Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη), το οποίο έχει επηρεαστεί σαφώς από τον Χολμπάιν τον Πρεσβύτερο. Αλλά το αριστούργημα του Γ. είναι το επιβλητικό πολύπτυχο του Ίζενχαΐμ (Κολμάρ, Μουσείο Ουντερλίντεν) που κατασκευάστηκε περίπου το 1515 για να περιβάλει το ξύλινο άγαλμα του αγίου Αυγουστίνου τοποθετημένο ανάμεσα στους αγίους Αντώνιο και Ιουλιανό. Σε εννέα διάχωρα εικονίζονται Η Σταύρωση, Οάγιος Αντώνιος, Οάγιος Σεβαστιανός, ΗΑποκαθήλωση, ΗΠαναγία με το Βρέφος, ΟΕυαγγελισμός, ΗΑνάσταση, ΟιΠειρασμοί του αγίου Αντωνίου και Ο άγιος Αντώνιος επισκέπτεται τον άγιο Παύλο στην έρημο. Στους πίνακες αυτούς οι διάφορες εμπειρίες του Γ. συνδυάζονται με την προσωπική του όραση και καταλήγουν στην οξύτατη ρεαλιστική έκφρασή του. Χαρακτηριστικές είναι οι τρομερές παραμορφώσεις στις λεπτομέρειες του σώματος του Χριστού στη Σταύρωση, που σε συνδυασμό με τα μακάβρια χρώματα εκδηλώνουν τη μεσαιωνική μυστικιστική έξαρση του καλλιτέχνη και την πεποίθησή του ότι η ανάκληση της ιστορίας των αγίων Παθών γίνεται μόνο με συμμετοχή και οδύνη. Ο Γ. θεμελιώνει τη ζωγραφική του στο καθαρό χρώμα, αλλά περιβάλλει το κύριο πρόσωπο με άμεσο, συχνά σκληρό φως, που τονίζοντας τα περιγράμματά του δίνει γοτθική ανάταση και δημιουργεί νέες σχέσεις όγκου και χώρου. Σε άλλους πίνακες του πολύπτυχου του Ίζενχαϊμ ο Γ. ανέτρεξε σε διάφορες πηγές. Στους Πειρασμούς του αγίου Αντωνίου επηρεάστηκε από τη φλαμανδική παράδοση του Ιερώνυμου Μπος, ενώ γενικά διατήρησε στοιχεία από τα διδάγματα του Μαντένια. Έχει εξακριβωθεί ότι ο Γ. παρέμεινε για ένα διάστημα στο Ασάφενμπουργκ, πόλη του αρχιεπισκοπικού πριγκιπάτου της Μαγεντίας, όπου εργάστηκε ως υδραυλικός μηχανικός. Το 1520 ο καρδινάλιος του Χοεντσόλερν τον προσέλαβε για τις εργασίες της κολεγιακής εκκλησίας της Χαλ. Μετά τον θάνατό του βρέθηκαν στα χαρτιά του λουθηρανικά κείμενα και τα Δώδεκα άρθρα των χωρικών, τα οποία αποδεικνύουν τη συμμετοχή του στις ιδέες της Μεταρρύθμισης. Στην ίδια εποχή ανάγεται και η Διαλογική συζήτηση του αγίου Εράσμου με τον άγιο Μαυρίκιο, υπαινιγμός στις θρησκευτικές διαμάχες της εποχής. Η εικαστική διατύπωση του Γ. δεν συνετέλεσε μόνο στην ανάπτυξη των πνευματικών κατευθύνσεων της χώρας, αλλά έγινε και το θεμέλιο της γερμανικής καλλιτεχνικής παράδοσης. Τμήμα από το πολύπτυχο του Ίζενχαϊμ, αριστούργημα του Γερμανού ζωγράφου Μάτις Γκρίνεβαλντ, γεμάτο συμβολικές μορφές (Μουσείο Ουντερλίντεν, Κολμάρ). «Η Παναγιά με το Βρέφος», τμήμα του πολύπτυχου του Ματίς Γκρίνεβαλντ.